He Maha Ake ngā Māori e Kōrero Ana i te Reo

He maha ake ngā Māori e kōrero ana i te reo Māori, koinā tētahi o ngā hua i puta i Te Tirohanga ki te Reo Māori 2006.

Hei tā te Minita mō ngā take Māori, a Parekura Horomia, kua whakaatu mai ngā hua rangahau nei, i ngā tohu pai mō te oranga o te reo Māori.

Kua piki ake te tokomaha o ngā Māori e mātau ana ki te kōrero i te reo, me te aha,  kua maha ake ngā mātua Māori e kōrero ana i te reo ki ā rātou tamariki.

I te marae o Waiwhetū i Te Awakairangi i te rā tuatahi o Te Wiki o te Reo Māori i whakaterea ai e te Minita Māori te tirohanga nei.

Mai i te tirohanga o te tau 2001, ko ngā tīpakopako me ngā tini rerekētanga kei roto i te tirohanga o nāianei, ko te pikinga, mā te iwa ōrau te maha o Ngāi Māori e kōrero ana i ētahi kupu ruarua, me ngā kupu kīanga.

“Ko te āhuatanga tino pai, ko te kitenga i te tōpūtanga o te 52 ōrau o te Māori i uiuitia, i kī e taea ana e rātou te kōrero Māori. E 7 ōrau te pikinga o te Māori e pai ana, e āhua pai ana rānei tana kōrero i te reo. Ko tēnei e whakaatu ana i te ia whānui o te tirohanga, me te whakaatu ko ngā hua tohu tino nui, kei roto i ngā taumata teitei,” hei tā te Minita.

Kua kaha ake te mārama o te Māori (mā te whakarongo), te pānui me te tuhituhi i ētahi kupu, kīanga ki roto i te reo mā te 8, te 10, me te 11 ōrau mō ia tohu kaha.

E 13 ōrau te pikinga o te maha o rātou e 15 ki te 24 tau te pakeke, ka taea e rātou ngā kupu iti me ngā kīanga, me te pikinga mā te 16 ōrau mō rātou kei roto i te pakeketanga 25 – 34 tau.

“He mea whakahirahira te whakakaha i te matatau ki waenga i ngā kapa taiohi kia tutuki ai te whakawhitiwhiti i te reo i waenga i ngā reanga – pērā anō i te kōrero i te reo i roto i ngā kāinga.  Koia nei te take me harikoa ki ngā mātua e kōrero ana i te reo i roto i ō rātou kāinga,” tā Parekura Horomia.

E 17 ōrau te maha o ngā pakeke e kōrero Māori ana ki roto i ngā kāinga ki ngā tamariki kōhungahunga, ā e 14 ōrau te pikinga ki ngā tamariki kei ngā kura tuatahi, e 20 ōrau te pikinga ki ngā tamariki kura tuarua.

Nō te tau 2006 i tīmata ai a Te Puni Kōkiri me te Tirohanga Rangahau o Aotearoa ki te whakaine i te ahunga whakamua o te reo, mai i te rangahau tuatahi e 5 tau ki muri.

Tata ki te 4000 ngā Māori i uiuitia mō tō rātou kaha ki te whakamahi i te reo.

Mō tētahi kape o Te Tirohanga ki te Reo Māori 2006 whakapā atu ki ngā tari ā rohe o Te Puni Kōkiri, tirohia rānei te paetukutuku a Te Puni Kōkiri: http://www.tpk.govt.nz.